Μουσείο της Πόλεως των Αθηνών, 22.1.2024
Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης ενέπνευσε ως μορφή, ως έργο, ως ήθος και τρόπος του βίου, συγγραφείς και εικαστικούς, κινηματογραφιστές και δοκιμιογράφους, απλούς αναγνώστες ανά τις εποχές. Κι αυτή η έκθεση που εγκαινιάζουμε σήμερα, εμποτισμένη στην ποίηση του έργου του, στον νόστο για τον μικρόκοσμο της κοινοτικής ζωής μέσα στον οποίο ο συγγραφέας διαβάζει όλες τις ανθρώπινες αλήθειες, είναι νομίζω ένας ακόμη τρόπος να πλησιάσουμε το «σκοτεινό τρυγόνι» που σφράγισε την ελληνική λογοτεχνία, τον αφηγητή που κατάφερε να αγγίξει το «επίκεντρο της πνευματικότητάς μας, τη μεταφυσική ρίζα της ζωής», όπως έγραψε ο Ζήσιμος Λορεντζάτος.
Απόπειρες προσωπογράφησης που συγκινούν με βάση τη μοναδική φωτογραφία που έφτασε στις μέρες μας, τραβηγμένη από τον Παύλο Νιρβάνα στο στέκι του Παπαδιαμάντη στην πλατεία της Δεξαμενής, με σταυρωμένα χέρια και γερτό «το ιερατικό του κεφάλι», όπως τον θυμάται ο Κώστας Βάρναλης. Αναπαραστάσεις της ατμόσφαιρας των αφηγημάτων του, μέσα από αναγωγές στη βυζαντινή παράδοση, εντός της οποίας ανάσαινε και ζούσε ο Παπαδιαμάντης. Τοπία όπου περιπλανήθηκε, φύση που δοξολόγησε, ξωκκλήσια, εξοχές, θαλασσινές σπηλιές, μυστικές γωνιές του παραδείσου. Υπαινιγμοί ενός κόσμου αποκλειστικά γυναικείου, όπου κατά τον Παπαδιαμάντη συμβαίνουν τα μυστηριώδη και πολυσήμαντα, αφού η γυναίκα είναι εκείνη που περισώζει την πίστη και τη γλώσσα, το απώτατο παρελθόν και το βάθος του παρόντος, πάντοτε λειτουργώντας ως «ο μνήμων της κοινότητας», όπως τόσο εύστοχα παρατήρησε ο Κωστής Παπαγιώργης.
Η εικαστική έκφραση συναντιέται εδώ με το υλικό της παπαδιαμαντικής δραματουργίας με τρόπο εξαιρετικά ευρηματικό. Οι καλλιτέχνες, εκκινώντας από το πολύκλωνο συναξάρι των ιστορήσεων του συγγραφέα, ενεργοποιούν εκ νέου το μύχιο θάλπος της πεζογραφίας του και μεταφράζουν σε εικαστική γλώσσα την άφατη γλυκύτητα, αλλά και την αναπόδραστη οδύνη του παπαδιαμαντικού κόσμου. Κι έτσι τον εγκαθιστούν πάλι ανάμεσά μας, αναδημιουργώντας με τα υλικά της τέχνης τους έναν τόπο κατάνυξης.
Θερμά συγχαρητήρια στους καλλιτέχνες που μας έδωσαν τον δικό τους Παπαδιαμάντη και στην επιμελήτρια Ίριδα Κρητικού που έστησε αυτό το έξοχο, ψυχογραφικό και τοπιογραφικό εικαστικό αφήγημα, καθώς και στον Δήμο Σκιάθου και το Μουσείο της Πόλεως των Αθηνών για την υλοποίησή του.
📸Τheodore Manolopoulos / Official Photographer of the Presidency of Hellenic Republic
